Not 1: Bazı durumlarda fiillere getirilen -ş ekleri işteş olmaktan ziyade fiile, yeni bir duruma geçmek, değişmek anlamları katar. Bazı kaynaklarda, bu anlama gelecek şekilde oluşan fiillere nitelikçe işteş fiiller adı verilmektedir. Örnek: Güneşte fazla kaldığı için teni esmerleşmiş.
Ömer Demircan, işteşliği “Bir eyleme katılan (en az) iki kişiden her ikisi de o eylemi karşılıklı olarak ya da birlikte yapan ve aynı zamanda o eylem den karşılıklı olarak ya da birlikte etkilenen işlevli ise, o eylemin anlattığı yüklem işteş olur. ” diye tanımlamaktadır (Demircan, 2003, s. 120).
Özne - yüklem etkileşimine göre fiiller dört ana başlıkta toplanır. 1- Etken fiiller (yapmak, etmek, bulmak) 2- Edilgen Filler (Yapılmak, katılmak, sunulmak) 3- Dönüşlü fiiller (gücenmek, darılmak, kırılmak 4- İşteş Fiiller (Çatışmak, Kavuşmak, Buluşmak).
İşteş fiilerde eylem birden fazla özne tarafından birlikte ya da karşılıklı yapılır. Fiili işteş yapabilmek için Türkçede -ış-, -iş-, -ş-, -uş- veya -üş- eki kullanılır.
“Öpüşme eyleminin anlık oluşu, iş yerinde müşteri bulunmayışı, bir başka işçinin de görmeyişi göz önünde tutulduğunda, olayın bu şekliyle iş düzenini bozucu nitelikte bir eylem olarak kabulü, ağır bir sonuç olup, ölçülülük ilkesiyle de bağdaşmamaktadır.
Konuşmak bir işteş fiil. Bir sözün aynı anda hem söylenmesi hem de dinlenmesi demek. İnsan kendi kendine konuştuğunda dahî, hem söyleyen hem de dinleyen olarak işteş bir fiil gerçekleştirmiş olur. Bu anlamıyla konuşmak, söz söylemeden farklı olarak bir muhatabın olmasını ifade eder.
İşteş fiiller geçişli fiillerden yapılmışsa birkaç öznenin nesneye yönelik karşılıklı ilişkisi ortaya çıkar: görüşmek, yazışmak, anlaşmak. Geçişsiz fiillerden meydana gelen işteş fiil çatılarında öznenin diğer öznelerle birlikte yerine getirdiği hareket belirtilir: gülüşmek, kaçışmak, uçuşmak.
(birlikte) 3. "savaş, barış, konuş, değiş, tartış" fiilleri ise işteş kökenli fiillerdir.
d) İşteş Fiil
-Fiilde bildirilen işin birden fazla kişi tarafından yapıldığını; işi beraber ya da karşılıklı yaptıklarını bildiren fiillerdir. “-°ş” ekiyle yapılır. * Ya “birlikte” ya da “karşılıklı” anlamı katar.
Türkçe'deki etken çatı, işi gerçekleştiren özneyi net bir şekilde belirtir. Özne, işi yapan kişiyi veya nesneyi açıkça ifade eder. Etken çatılı fiiller genellikle kök biçimindedir ve öznenin rolü cümlenin anlamını netleştirir. Diğer yandan, Türkçe edilgen çatıda işi yapan özne belirsizdir, ve gerçek özne yoktur.
Yukarıda her ne kadar cümle içinde nesne olmasa da fiile sorulacak olan “ne, neyi ve kimi” sorularına herhangi bir yanıt alabildiğimiz için, altılı çizili olan fiiller çatı bakımdan geçişli fiile birer örnektir.
Ad. -(i) n- (sev-in-) ; -(i) l- (sev-il-) ; -(i) ş- (sev-iş-) ; -(i) t- (kapa-t-) ; -(i, e) r- (geç-ir-, gid-er-) , -dir- (sev-dir-) , -dirt- (sev-dir-t-, yap-tır-t-) vb.
Nedir
Saf ipek eşarp nedir
3 ün tam katı nedir
Lipodissolve nedir
15 Mart günü nedir
Kaolin kili nedir
30 2 kumaş nedir
Çamaşır makinesi elde yıkama nedir
VİOP nedir basit anlatım
Stabilizasyon nedir
İnternetin ana kaynağı nedir
1500 adet nükleotitten oluşan dna parçası nedir
1RM hesaplama nedir
Çorum'un en meşhur yemeği nedir
Kırmızı gözlü muhabbet kuşunun cinsi nedir
Aydınlatma şiddeti birimi nedir
Deniz kızı hikayesi nedir
Null tanısı nedir
Ünsiyet nedir islamda
Etnik coğrafya nedir
Baba travması nedir
Kartal nedir kısaca bilgi
Sosyal rol nedir kısaca
Disney Prenses'in adı nedir
Hızlanma şeridi nedir
Zıt anlamlı kelime nedir
Saraç ipi nedir
1 5000 ölçekli harita nedir
NOC açılımı nedir
Lezzetli domatesleri ile ünlü şehrimizin adı nedir
Yesevilik nedir kısa ve öz
Mürekkepsiz yazıcı nedir
Board marker nedir
Ec değeri nedir
7 sınıf karışım nedir
ETW nedir
En iyi mutfak tezgahı malzemesi nedir
Kanda pdw düşüklüğü nedir
Hades nedir
Avustralya'da yaşanan yangınların sebebi nedir
Drape nedir kumaş